Powództwo przeciwegzekucyjne
Uwagi ogólne
W kodeksie postępowania cywilnego ustawodawca przewidział środki pozwalające dłużnikowi lub osobie trzeciej podjęcie obrony przeciwko niezgodnej z prawej egzekucji. Środki te to tzw. powództwa przeciwegzekucyjne.
Powództwo przeciwegzekucyjne stanowi środek obrony przed egzekucją o charakterze merytorycznym, o ukształtowanie prawa, przysługujący dłużnikowi oraz osobom trzecim. Podstawą takiego powództwa jest zasadność i wymagalność stwierdzonego tytułem egzekucyjnym obowiązku. Kodeks postępowania cywilnego wyróżnia dwa rodzaje powództwa – opozycyjne (przysługujące dłużnikowi), oraz ekscydencyjne (przysługujące osobie trzeciej).
Zgodnie z art. 840 § 1 k.p.c. powództwa przeciwegzekucyjne wytacza się przed sąd rzeczowo właściwy w którego okręgu prowadzi się egzekucję. natomiast jeżeli egzekucja nie została jeszcze wszczęta, powództwa te zgodnie z § 2 tego przepisu wytacza się według przepisów o właściwości ogólnej. Sądem właściwym będzie sąd rejonowy, bądź sąd okręgowy w zależności od wartości przedmiotu sporu i charakteru stron.
Przepisy k.p.c. dotyczące postępowania egzekucyjnego przewidują prekluzję procesową dotyczącą zarzutów, jakie mają być zawarte w treści powództwa. Zgodnie z art. 843§ 3 k.p.c. wszystkie zarzuty winny być zgłoszone w pozwie pod rygorem utraty korzystania z nich w dalszym postępowaniu, chyba, że powód wykaże, iż z przyczyn od siebie niezależnych nie mógł zgłosić ich w pozwie.
Powództwo opozycyjne
Istotą środka, jakim jest powództwo opozycyjne jest umożliwienie dłużnikowi obrony o charakterze merytorycznym przed przymusowym wykonaniem tytułu wykonawczego, co sprowadza się do wykazania, że sam tytuł wykonawczy nie odzwierciedla rzeczywistego stanu rzeczy. Co istotne – powództwo to nie podważa samej treści orzeczenia sądowego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, lecz ma na celu pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego. Wskazać należy również, że wszelkie ustalenia, czy roszczenie dłużnika jest zasadne następują tylko na podstawie zdarzeń, które nastąpiły już po wydaniu orzeczenia sądowego.
Powództwo opozycyjne wytacza się dopiero po nadaniu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności, także wówczas, kiedy egzekucja nie została jeszcze wszczęta.
Podstawy powództwa przeciwegzekucyjnego
Zgodnie z art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. powództwo przeciwegzekucyjne oparte może być na zaprzeczeniu tym zdarzeniom, na których oparto klauzulę wykonalności. Możliwość taka istnieje, jeżeli droga sądowa jest dopuszczalna, nie występuje powaga rzeczy osądzonej, a także nie stoi na przeszkodzie zawisłość sporu. Ten rodzaj powództwa polega w szczególności na zakwestionowaniu istnienia obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym jednak orzeczeniem sądu, albo na zaprzeczeniu przejścia obowiązku mimo istnienia dokumentu stwierdzającego ten obowiązek.
Zgodnie z pkt 2 tego przepisu powód może również oprzeć powództwo o zdarzenie, które nastąpiło po powstaniu tytułu egzekucyjnego albo nie może być egzekwowane. W przypadku, gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć również na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, jak też zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ów nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie. Wskazanymi w przepisie zdarzeniami są: przedawnienie roszczenia stwierdzonego tytułem egzekucyjnym, odroczenie spełnienia świadczenia oraz rozłożenie świadczenia na raty przez wierzyciela, natomiast do zdarzeń , wskutek których zobowiązanie wygasło zaliczyć można: wykonanie zobowiązania, wydanie wyroku na korzyść jednego z dłużników solidarnych w następstwie uwzględnienia zarzutu wspólnego dla wszystkich dłużników, spełnienie innego świadczenia, niemożność świadczenia wskutek okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności, potrącenie, nowacja, zwolnienie z długu. Ratio legis przepisu polega w przypadku tego przepisu na tym, że przymusowe egzekwowanie obowiązku dłużnika utraciło sens i nie istnieją podstawy do trwania ochrony interesów wierzyciela.
Wreszcie, zgodnie z art. 840 § 1 pkt 3 k.p.c. małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności na podstawie art. 787, wykaże, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi nie należy się, przy czym małżonkowi temu przysługują zarzuty nie tylko z własnego prawa, lecz także zarzuty, których jego małżonek wcześniej nie mógł podnieść. Przedmiotowy przepis pozwala zatem małżonkowi dłużnika podjęcie merytorycznej obrony przez roszczeniem wierzyciela, jednak wyłącznie wtedy, kiedy wcześniej nie miał możliwości z takiej obrony skorzystać – nie brał on udziału w postępowaniu, w którym doszło do wydania tytułu egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi.
Powództwo ekscydencyjne
Powództwo ekscydencyjne (inaczej interwencyjne) przysługuje osobie trzeciej, której prawa zostały naruszone na skutek skierowania do nich egzekucji. Powództwo to nie jest jednak związane z uchybieniami o charakterze procesowym, tj. w sytuacjach, kiedy uchybień proceduralnych organów egzekucyjnych, lecz związane jest z uchybieniami materialnymi, jako środek służący do ochrony podmiotowych praw osoby trzeciej, naruszonych egzekucją.
Istotne jest, iż w przypadku tego rodzaju powództwa osoba trzecia nie zwalcza nim tytułu egzekucyjnego, lecz sprzeciwia się prowadzeniu egzekucji z zajętego przedmiotu, i tak powództwo może być: powództwem o zwolnienie zajętego przedmiotu spod egzekucji, zwolnienie zajętego przedmiotu spod egzekucji administracyjnej, jest to również powództwo określone w art. 791 k.p.c.
Regułą jest, że przedmiotowe powództwo wytaczane jest w sytuacji skierowania egzekucji do rzeczy ruchomej będącej we władaniu dłużnika, jednak należącej do osoby trzeciej. W ten sposób chronione jest prawo własności osoby trzeciej, lub inne prawa przysługujące jej na rzeczy (użytkowanie wieczyste, wierzytelności).
Zakreślony kodeksowo termin miesięczny do wytoczenia takiego powództwa jest terminem materialnoprawnym, niepodlegających przywróceniu, a legitymację ma oczywiście osoba trzecia, która nie jest stroną postępowaniu egzekucyjnego.
Podsumowanie
Należy na koniec podkreślić, że instytucja powództwa przeciwegzekucyjnego ma priorytetowe znaczenie dla zapewnienia dłużnikowi bądź też osobie trzeciej obrony o charakterze merytorycznym przeciwko niezgodnej z prawem egzekucji. Tym większe ono jest, biorąc pod uwagę generalny zakaz badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym przez organ egzekucyjny.
Add a Comment