Zostałem wezwany na świadka – co robić?

Ostatni wpis poświęcony został ogólnym zagadnieniom dotyczącym tego, jak przygotować do pierwszej wizyty w sądzie.

Najczęściej jednak kwestia uczestnictwa w rozprawie budząca wiele niejasności dotyczy osób występujących w charakterze świadka. W głowie pojawiają się pytania typu: „co mam robić jeżeli zostałem świadkiem?” lub „w jakiej sprawie w ogóle zostałem wyznaczony jako świadek?”

Warto jednak zastanowić się nad tym, jakie są prawa i obowiązki osoby występującej w charakterze świadka. Czy obecność jest obowiązkowa, czy mam obowiązek zeznawać, czy mogę odmówić z jakiś powodów składania zeznań?

Wiele osób lekceważy wezwanie do sądu w przeświadczeniu, że dana sprawa ich nie dotyczy. Tymczasem takie podejście może wiązać się z przykrymi konsekwencjami.

Poniżej kilka słów na temat praw i obowiązków przysługujących świadkom, o których każdy wezwany w tej roli do sądu powinien pamiętać.

1. DLACZEGO ZOSTAŁEM WEZWANY NA ŚWIADKA?

Ponieważ strony lub jedna z nich w toku procesu powołała się na dowód z zeznań świadków. Strony obowiązane są wskazać świadków oraz ich adresy, tak by wezwanie ich do sądu było możliwe. Skoro otrzymałeś wezwanie z sądu na świadka, to Twoje zeznania są dla stron sporu (i sądu, który dopuścił taki dowód) istotne i mogą przyczynić się do wyjaśnienia sprawy.

„Sąd wzywa Pana/Panią w charakterze świadka w sprawie ….”

Otrzymując korespondencję z sądu należy dokładnie przeczytać treść wezwania. Pomimo lakonicznej zazwyczaj treści pisma, z pewnością znajdzie się w niej informacja, w jakiej sprawie będziemy zeznawać jako świadek. Pomocna może okazać się tzw. sygnatura sprawy. Numer taki powinien być umieszczony w treści wezwania. Po sygnaturze sprawy może z łatwością dowiedzieć się (dzwoniąc telefonicznie do sądu i powołując się na tę sygnaturę), czego dokładnie sprawa dotyczy.

WAŻNE! Często zdarza się, że w odpowiedzi na wezwanie świadkowie przychodzą składać zeznania nie wiedząc nawet, czego dotyczy spór. W takich sytuacjach świadkowi wystarczy zeznać, że nie zna sprawy lub stron, albo nie pamięta okoliczności, których stwierdzenia domaga się strona powołująca Cię na świadka.

2. CZY MUSZĘ STAWIĆ SIĘ W SĄDZIE?

Osoba wezwana przez sąd w charakterze świadka ma obowiązek stawienia się na wezwanie. Za nieusprawiedliwione niestawiennictwo grozi bowiem skazanie przez sąd na grzywnę, a w razie ponownego niestawiennictwa sąd tę grzywnę ponawia. Ponadto sąd może zarządzić przymusowe sprowadzenie świadka. Z całą stanowczością nie należy więc lekceważyć wezwania z sądu.

Co jeżeli wyznaczony termin na składanie zeznań mi nie pasuje?

W przypadku, gdy termin wyznaczony przez sąd koliduje z pracą, czy innymi obowiązkami, należy powiadomić o tej okoliczności sąd usprawiedliwiając nieobecność. W tym celu najlepiej wysłać do sądu pisemne usprawiedliwienie z dowodem niemożności stawiennictwa, np.  bilet lotniczy. Jeżeli nie możesz stawić się z powodu choroby, koniecznym jest dostarczenie zwolnienia lekarskiego, przy czym należy pamiętać, że takie zwolnienie powinno pochodzić od lekarza – biegłego, uprawionego do wystawiania tego typu zaświadczeń (z listy biegłych lekarzy dostępnej na stronie internetowej sądu).

sąd nałożył na mnie grzywnę, a Nie mogłem się pojawić w sądzie przyczyn od siebie niezależnych – czy nadal muszę zapłacić karę?

Będąc świadkiem można uchylić się od kary grzywny, jeżeli niestawiennictwo zostanie należycie usprawiedliwione. Czynności należy dopełnić  w ciągu tygodnia od daty doręczenia postanowienia skazującego na grzywnę lub na najbliższej rozprawie, na którą ponownie wezwano świadka.

3. CZY JAKO ŚWIADEK MOGĘ ODMÓWIĆ SKŁADANIA ZEZNAŃ?

Odmówić zeznań w charakterze świadka mogą tylko określone osoby. Są to: małżonkowie  stron, ich wstępni, zstępni, rodzeństwo oraz powinowaci w tej samej linii lub stopniu, jak również osoby  pozostające ze stronami w stosunku przysposobienia.
Warto pamiętać, że prawo odmowy zeznań trwa również po ustaniu małżeństwa lub rozwiązaniu stosunku przysposobienia. Jednakże odmowa zeznań nie jest dopuszczalna w sprawach o prawa stanu, z wyjątkiem spraw o rozwód.

ODMOWA ZEZNAŃ, A ODMOWA ODPOWIEDZI NA PYTANIE

Od prawa odmowy zeznań należy odróżnić odmowę odpowiedzi na pytanie. Świadek może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie, jeżeli zeznanie mogłoby narazić jego lub jego bliskich, na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej.
WAŻNE! Przed przesłuchaniem sąd uprzedza o prawie odmowy zeznań i odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań. Pominięcie przez sąd pouczenia uchyla karalność fałszywych zeznań oraz powoduje, że świadek, który już złożył zeznania, może nadal skorzystać z prawa odmowy ich złożenia.

GRZYWNA ZA ODMOWĘ ZEZNAŃ LUB ZŁOŻENIA PRZYRZECZENIA

Za nieuzasadnioną odmowę zeznań lub przyrzeczenia sąd, po wysłuchaniu obecnych stron co do zasadności odmowy, skaże świadka na grzywnę. Ponadto, niezależnie od powyższej grzywny, sąd może nakazać aresztowanie świadka na czas nieprzekraczający tygodnia. Sąd uchyli areszt, jeżeli świadek złoży zeznanie lub przyrzeczenie albo jeżeli sprawę ukończono w instancji, w której dowód z tego świadka został dopuszczony.

4. CZY OTRZYMAM ZWROT PIENIĘDZY W ZWIĄZKU ZE STAWIENNICTWEM W SĄDZIE?

Świadek ma prawo żądać zwrotu wydatków koniecznych, związanych ze stawiennictwem do sądu (kosztów podróży, noclegu), a ponadto wynagrodzenia za utratę zarobku. Zazwyczaj sąd poucza świadka o przysługującym mu prawie po jego przesłuchaniu.

WAŻNE! Świadek zobowiązany jest złożyć wniosek o zwrot poniesionych kosztów i utraconych zarobków, który stanowi warunek konieczny przyznania tych kwot przez sąd. Brak wniosku uniemożliwia zasądzenie ich z urzędu. Wniosek należy złożyć na piśmie lub ustnie do protokołu rozprawy. Termin na złożenie wniosku wynosi 3 dni od dnia przesłuchania.