Alimenty na dziecko – czym są alimenty?

Alimenty to obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania na rzecz uprawnionego. Przyznane alimenty są świadczeniem obligatoryjnym, które jest spełniane regularnie na rzecz konkretnej osoby, co do zasady w postaci świadczeń pieniężnych.

Najczęstszym przypadkiem jest powstanie obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka. Rodzice wychowujący dziecko wspólnie łożą na jego utrzymanie i wychowanie.

Art. 128 KRO

„Obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.”

Warto wspomnieć, że oprócz obowiązku alimentacyjnego między rodzicami a dzieckiem, obowiązek alimentacji może powstać również między innymi krewnymi w linii prostej (dziadkowie – rodzice – dzieci, etc.), między rodzeństwem czy między rozwiedzionymi małżonkami.

Art. 133 § 1 KRO

Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

Alimenty na dziecko – kiedy powstaje obowiązek alimentacyjny?

Obowiązek alimentacyjny rodziców powstaje względem dziecka, gdy dziecko nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie (art. 133 §1 k.r.o.). Oznacza to, że rodzice są zobowiązani do zapewnienia dziecku utrzymania już od chwili jego urodzenia.

Alimenty na dziecko – kiedy dziecko jest uprawione do alimentów?

Rodzice są obowiązani do świadczeń alimentacyjnych na rzecz:

• dziecka małoletniego, a także
• dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie (chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania).

Brak możliwości samodzielnego utrzymania się – co to oznacza?

Przesłanka ta jest spełniona, gdy dziecko nie jest w stanie samodzielnie zapewnić sobie środków utrzymania i zaspokoić podstawowych potrzeb. Może to wynikać z różnych okoliczności. Nie ulega wątpliwości, że dziecko chore, dotknięte niepełnosprawnościami będzie całkowicie pozbawione bądź będzie miało znacząco ograniczone możliwości zarobkowe.

Możliwość samodzielnego utrzymania się może być także utrudniona w przypadku dzieci pełnoletnich, które wciąż się kształcą. Osiągnięcie przez dziecko pełnoletności nie zwalnia rodzica z obowiązku alimentacyjnego, gdyż przekroczenie pewnej granicy wiekowej nie jest jednoznaczne z możliwością samodzielnego utrzymania się. Jak wskazuje Sąd Najwyższy w jednej z uchwał, przez osiągnięcie samodzielności należy rozumieć „zdobycie przez nie odpowiadających jego uzdolnieniom i predyspozycjom kwalifikacji zawodowych. Rodzice winni zatem łożyć na utrzymanie i wykształcenie także pełnoletniego dziecka, zdobywającego kwalifikacje zawodowe, odpowiadające jego uzdolnieniom i predyspozycjom, np. uczącego się w szkole pomaturalnej lub studiującego na wyższej uczelni” (wyr. SN z 26.11.1998 r., I CKN 989/97, Legalis). W kontekście dalszego kształcenia się i możliwości podjęcia działań zarobkowych przez dziecko, nie bez znaczenia pozostaje np. tryb podejmowanych studiów, czy czasochłonność kierunku. Samo podjęcie dalszej edukacji nie wyklucza bowiem możliwości podjęcia działań zarobkowych. Jest to możliwe np. gdy dziecko podejmuje studia w trybie niestacjonarnym. Nie jest to jednak regułą, gdyż w innych okolicznościach, gdy kierunek studiów, także niestacjonarnych, wymaga większego zaangażowania i nakładów czasu będzie to znacząco utrudnione. Dziecko może być jednak w stanie utrzymać się samodzielnie mimo niepodjęcia zatrudnienia. Środki utrzymania mogą pochodzić także z innych źródeł, jak np. ze świadczeń socjalnych, stypendiów, rent, a także gdy dziecko uzyskało odpowiednie kwalifikacje do podjęcia aktywności zawodowej, czy nawet został mu przyznany zasiłek dla bezrobotnych. Wszelkie okoliczności mające wpływ na ocenę możliwości pozyskiwania przez dziecko środków utrzymania muszą być jednak każdorazowo indywidualnie analizowane.

Warto w kontekście dalszego kształcenia się dziecka pełnoletniego zwrócić uwagę na jego postawę. Brak będzie podstaw do alimentacji dziecka, gdy to celowo chce uniknąć podjęcia pracy. Również brak osiąganych przez dziecko pozytywnych wyników w nauce mógłby się przyczynić do zwolnienia z obowiązku alimentacji.

Wyjątek – zwolnienie z obowiązku alimentacji – dochody z majątku dziecka

Dziecko, również małoletnie, może posiadać swój majątek. Źródłem pozyskiwania dochodów przez dziecko mogą być np. przedmioty odziedziczonego spadku (np. dochody przynoszone przez przedsiębiorstwo należące do spadku), przyznana renta. Jeżeli dochody te wystarczają na pokrycie kosztów utrzymania i wychowania dziecka, rodzice mogą być zwolnieni z obowiązku alimentacji. Warto podkreślić, że substancja majątku dziecka nie może zostać naruszona. Rodzic nie może np.  zbyć nieruchomości odziedziczonej przez dziecko, by za środki uzyskane ze sprzedaży pokryć koszty jego utrzymania i wychowania. 

Art. 133 § 2 KRO

Poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku.

Niedostatek

Może zdarzyć się sytuacja, gdy dziecko mimo osiągnięcia obiektywnej możliwości samodzielnego utrzymania się popadnie następnie w niedostatek. Jak wskazał Sąd Najwyższy, analizując stan faktyczny, w którym dziecko popadło w niedostatek przez problem narkomanii: uzyskanie przez dziecko faktycznej, realnej zdolności do utrzymania się samodzielnie pociąga za sobą wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego według zasad znajdujących wyraz w art. 133 § 1 KRO. Jeżeli dziecko następnie znajduje się w niedostatku, jego uprawnienia alimentacyjne w stosunku do rodziców kształtuje art. 133 § 2 KRO” (wyr. SN z 31.01.1986 r., sygn. III CZP 76/85).

Alimenty na dziecko – ile trwa obowiązek alimentacyjny i do kiedy trzeba płacić alimenty?

Nie ma wskazanego w przepisach terminu do kiedy należy płacić alimenty. Obowiązek alimentacyjny trwa bowiem do momentu usamodzielnienia się dziecka, wygasa gdy dziecko jest w stanie się samodzielnie utrzymać. W przypadku, gdy stan zdrowia, czy poziom niepełnosprawności dziecka nie pozwala mu na podjęcie działań w celu samodzielnego utrzymania się, obowiązek alimentacyjny rodziców na jego rzecz może trwać nawet dożywotnio. 

UWAGA! osiągnięcie pełnoletności przez dziecko nie zwalnia automatycznie rodzica z obowiązku alimentacyjnego, tak samo jak nie zwalnia z niego uzyskanie przez dziecko pewnego poziomu kwalifikacji zawodowych.

Alimenty na dziecko – kiedy rodzic może uchylić się od obowiązku alimentacyjnego?

Należy podkreślić, że rodzice nie mogą się uchylić od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem małoletniego dziecka. Na uprawnienia małoletniego nie mają wpływu nawet zasady współżycia społecznego. Od wykonania obowiązku alimentacyjnego nie zwalnia rodzica pozbawienie go władzy rodzicielskiej, czy też umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej – mimo wystąpienia takich okoliczności rodzice nadal mogą być obowiązani do świadczenia alimentów na dziecko.

Art. 144¹ KRO

Zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nie dotyczy to obowiązku rodziców względem ich małoletniego dziecka.

Rodzice mogą natomiast uchylić się od świadczeń alimentacyjnych na rzecz dziecka pełnoletniego. Mają do tego prawo wówczas, gdy żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Doniosłym dla uchylenia się od obowiązku alimentacyjnego może być brak starań dziecka w celu samodzielnego utrzymania się, bądź jeśli świadczenie alimentów powoduje nadmierny uszczerbek dla rodziców.

Art. 133 § 3 KRO

Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.

***

Nasza Kancelaria prowadzi sprawy rodzinne, w tym dotyczące alimentów. Jeżeli potrzebujesz konsultacji w tym zakresie, serdecznie zapraszamy do kontaktu!