Co to jest zachowek?
Niejednokrotnie zdarza się, że spadkodawca pomija w testamencie osoby mu najbliższe, pomimo, że z racji pokrewieństwa, czy zażyłości rodzinnej mają one prawo oczekiwać, że zmarły przekaże im swój majątek. W określonych sytuacjach, ustawodawca traktuje rozporządzenie spadkodawcy z pominięciem osób najbliższych jako dokonane z ich pokrzywdzeniem. To właśnie do takich osób skierowana jest instytucja zachowku.
Zachowek to nic innego, jak uprawnienie bliskich krewnych spadkodawcy do żądania odpowiedniej kwoty od osób powołanych do spadku przez spadkodawcę. Przybiera ono postać roszczenia o zapłatę na rzecz uprawnionego do zachowku odpowiedniej kwoty pieniężnej. Osoba uprawniona do otrzymania zapłaty może dochodzić roszczenia na podstawie zawartej ugody lub na podstawie powództwa przed sądem.
Kto ma prawo do zachowku?
- należy do kręgu osób uprawnionych do zachowku,są to: zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy;
- dziedziczyłaby z ustawy, gdyby nie testament;
- nie została wydziedziczona;
-
nie otrzymała w inny sposób minimum ze spadku, które w ramach zachowku by się jej należało.
Prawo do zachowku przysługuje zatem tylko określonym osobom, tj. zstępnym (dzieciom, wnukom ,prawnukom), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, przy czym chodzi o te bliskie osoby spadkodawcy, które byłyby powołane do spadku z ustawy. Chodzi tu zatem nie tylko o samo pokrewieństwo, ale również o fakt, czy bez sporządzenia testamentu przez zmarłego, takie osoby byłyby powołane do dziedziczeniu według przepisów kodeksu cywilnego.
UWAGA! Pomimo pokrewieństwa ze spadkodawcą, nie są uprawnione do zachowku osoby, które zostały wydziedziczone w testamencie oraz osoby uznane za niegodne dziedziczenia, a ponadto osoby, które odrzuciły spadek oraz osoby, które zrzekły się dziedziczenia.
Czy roszczenie o zachowek się przedawnia?
Roszczenie o wypłatę zachowku przedawnia się po okresie 5 lat. Termin liczy się od chwili ogłoszenia testamentu przez sąd lub notariusza.
UWAGA! Upływ 5-letniego okresu nie oznacza, że nie można dochodzić prawa o zachowek. Oznacza to natomiast, że obowiązany do zapłaty może skutecznie podnieść zarzut przedawnienia roszczenia. Co więcej, zarzut przedawnienia będzie skuteczny, jeżeli termin przedawnienia upłynie przed wszczęciem postępowania o zachowek.
Jaka jest wysokość należnego zachowku?
Wysokość należnego zachowku nie zrównuje się z wartością majątku, jaki pozostawił spadkodawca, a który odziedziczyłby uprawniony do zachowku gdyby dziedziczenie było ustawowe. Zgodnie z kodeksem cywilnym zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się:
- jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy, albo
- jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni
dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym.
W innych zaś wypadkach -> połowa wartości tego udziału.
Powyższe oznacza, że uprawniony do zachowku ma roszczenie jedynie do pewnej części majątku spadkowego.
Obliczanie wysokości należnej spłaty z tytułu zachowku nie jest zabiegiem prostym. Wynika z wielu czynników, m. in. od ilości osób, którym przysługuje roszczenie, czy sytuacji rodzinnej, j.w.
O tym, czy danej osobie przysługuje roszczenie o zachowek, jaka jest jego potencjalna wysokość, czy też to, jak będzie wyglądać postępowanie w sprawie o zachowek wymaga analizy konkretnego przypadku.
Podsumowanie
Zachowek stanowi swego rodzaju rekompensatę dla osób bliskich spadkobiercy, które zostały pominięte przez niego w testamencie, a którym z ustawy należałoby się uzyskanie pewnej części ze spadku. Ustawodawca obwarował roszczenie 5-letnim terminem. Dodatkowo przewidział konieczność spełnienia określonych warunków do tego, aby otrzymać należny zachowek. To, w jakiej wysokości przysługuje roszczenie zależy od szeregu czynników, a obliczenie wartości zachowku wymaga poczynienia stosownych obliczeń.
Warto skorzystać z porady adwokata w sprawach o zachowek, który nie tylko szczegółowo wyjaśni, na czym polega instytucja zachowku, ale również doradzi, czy warto dochodzić roszczenia o zachowek, czy to na drodze postępowania sądowego, czy też w formie ugody.