Wpis niedozwolonego postanowienia wzorca umowy do rejestru UOKiK, a możliwość sądowej kontroli postanowienia tej samej treści w innym wzorcu

W dniu 20 listopada 2015 roku Sąd Najwyższy rozpatrywał wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego:

Czy wpis uznanego za niedozwolone postanowienia wzorca umowy do rejestru, o którym mowa w art. 479[45] § 2 k.p.c., powoduje, że przewidziana w art. 479[43] k.p.c. rozszerzona skuteczność prawomocnego wyroku będącego podstawą tego wpisu stoi na przeszkodzie postępowaniu w przedmiocie kontroli postanowienia tej samej treści, zawartego w innym wzorcu umowy, stosowanym przez przedsiębiorcę, przeciwko któremu został wydany ten wyrok, bądź przez innego przedsiębiorcę?

Uchwałą składu 7 sędziów do sygn. III CZP 17/15 Sąd Najwyższy rozstrzygnął powyższy problem w sposób następujący:

1. Prawomocność materialna wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone wyłącza powództwo o uznanie za niedozwolone postanowienia tej samej treści normatywnej, stosowanego przez przedsiębiorcę pozwanego w sprawie, w której wydano ten wyrok (art. 365 i 366 k.p.c.).

2. Prawomocność materialna wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone – także po wpisaniu tego postanowienia do rejestru (art. 479[45] § 2 k.p.c.) – nie wyłącza powództwa o uznanie za niedozwolone postanowienia tej samej treści normatywnej, stosowanego przez przedsiębiorcę niebędącego pozwanym w sprawie, w której wydano ten wyrok (art. 365 i 366 w związku z art. 479[43] k.p.c.).

Sąd Najwyższy po raz kolejny pochylił się nad kwestią dotyczącą prawomocności materialnej wyroku dotyczącego stosowania klauzuli niedozwolonej tym razem odpowiadając na pytanie, czy wpis postanowienia do rejestru UOKiK powoduje, że w stosunku do osób niebędących stronami postępowania o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone nie można ponownie wytoczyć powództwa o stosowanie tejże klauzuli.

Otóż Sąd ten stwierdził, że o ile nie jest możliwym pozywanie po raz kolejny tego samego przedsiębiorcy o stosowanie niedozwolonej klauzuli w sytuacji, kiedy sprawa została przeciwko niemu prawomocnie osądzona, o tyle możliwe jest wytoczenie powództwa przeciwko innemu przedsiębiorcy stosującemu taką samą klauzulę.

Tym samym Sąd Najwyższy dał wyraz przekonaniu, że kontrola postanowienia wzorca umownego nie może być dokonywana w całkowitym oderwaniu od realiów konkretnej sprawy, a sąd winien za każdym razem ocenić charakter klauzuli biorąc pod uwagę praktykę jej stosowania przez danego przedsiębiorcę w umowach z konsumentami.