Niewykonanie lub wadliwe wykonanie umowy o dzieło – jakie uprawnienia ma zamawiający wobec wykonawcy i o czym należy pamiętać?

Umowa o dzieło jest jedną z najbardziej popularnych form nawiązywania współpracy. Często umowy te zawierane są ustnie, w przeświadczeniu układających się stron, że jedna i druga wykona obowiązki z niej wynikające w sposób prawidłowy i bez ewentualnych nieporozumień.

Tymczasem bardzo powszechne są sytuacje, w których wykonawca nie wykonuje dzieła, bądź wykonuje je wadliwie – przykładowo stolarz, który miał wykonać kuchnię w mieszkaniu w ogóle nie pojawił się na miejscu zlecenia, bądź też wykonał dzieło niezgodnie ze sztuką rzemiosła, albo malarz, który pomalował ściany niezgodnie z oczekiwaniami zamawiającego, przez co efekt końcowy wymagać będzie poprawek.

Jakie uprawienia ma zamawiający we wspomnianych sytuacjach?

1. W przypadku wadliwego wykonania dzieła

Jeżeli przyjmujący zamówienie wykonał dzieło w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową, zamawiający może:

  • wezwać go do zmiany sposobu wykonania oraz
  • wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin.

Wskazówka: wezwanie najlepiej doręczyć pisemnie, na znany nam adres przyjmującego zamówienie. Wszystkie akty staranności najlepiej dochować na piśmie, aby w razie ewentualnego sporu w sądzie dysponować określonymi dowodami. W treści wezwania należy narzucić termin (np. tygodniowy), do upływu którego wykonawca zobowiązany jest wykonać dzieło.

Co jeżeli wykonawca nie zareagował na wezwanie?

Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu zamawiający może:

  • od umowy odstąpić, albo
  • powierzyć poprawienie lub dalsze wykonanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie.

UWAGA: od zawartej raz umowy nie można tak po prostu odstąpić, co wynika z zasady trwałości umówi oraz zasady pacta sunt servanda (z łac. umów należy dotrzymywać). Odstąpienie od umowy będzie możliwe, jeżeli jej postanowienia to przewidują, albo wtedy, kiedy przepis prawa na to zezwala. W przypadku bezskutecznego upływu terminu do zmiany sposobu wykonania dzieła odstąpienie będzie możliwe. Wówczas dodatkowo zamawiający będzie mógł polecić wykonanie dzieła osobie trzeciej i obciążyć kosztami jego wykonania pierwotnego wykonawcę.

2. W przypadku opóźnienia w wykonaniu dzieła

Dosyć powszechne bywają sytuacje, kiedy wykonawca opóźnia się z wykonaniem pracy, a zamawiający oczekiwał, że praca zostanie wykonania w określonym terminie. Należy się zastanowić, czy opóźnienie w wykonaniu dzieła nie jest aż tak zaawansowane, że nie jest prawdopodobne, żeby wykonawca zdołał je ukończyć w czasie umówionym. W takim wypadku zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła.

3. W przypadku wad istotnych dzieła, uniemożliwiających korzystanie

Co w sytuacji, kiedy zamawiający otrzymuje wynik prac, który jest całkowicie niezgodny z umową i nie da się już nic zmienić (wady istotne)?

Odpowiedzi na powyższą wątpliwość należy szukać w orzecznictwie. Sąd Najwyższy w postanowieniu do sygn. III CZP 8/15 wskazał, że: „zgodnie z art. 643 k.c., zamawiający ma obowiązek odbioru dzieła, a więc dokonania czynności wyrażającej wolę przyjęcia świadczenia i uznania go za wykonanego – nie każdego, lecz tylko takiego, które przyjmujący zamówienie wydaje mu zgodnie ze swym zobowiązaniem. Nie sposób uznać, nawet przy ograniczeniu się do reguł wykładni językowej, aby zamawiający miał obowiązek odebrania dzieła, o którym mowa w art. 643 k.c., i zapłaty wynagrodzenia (art. 642 §1 k.c.) w razie wydania mu dzieła z wadami istotnymi, a więc takimi, które uniemożliwiają korzystanie z niego zgodnie z przeznaczeniem lub sprzeciwiają się wyraźnie umowie. Charakter tych wad jest bowiem tego rodzaju, że nie można uznać, aby dzieło nimi dotknięte było wydane przez przyjmującego zamówienie zgodnie ze swym zobowiązaniem, od czego jest uzależniona wymagalność roszczenia o zapłatę wynagrodzenia”.

Czy zamawiający może odmówić wypłaty wynagrodzenia?

Oprócz wymienionych wyżej sytuacji, zamawiający nie może odmówić zapłaty wynagrodzenia mimo niewykonania dzieła, jeżeli przyjmujący zamówienie był gotów je wykonać, lecz doznał przeszkody z przyczyn dotyczących zamawiającego. Przepisy przewidują jednak dodatkowe zastrzeżenie, zgodnie z którym w wypadku takim zamawiający może odliczyć to, co przyjmujący zamówienie oszczędził z powodu niewykonania dzieła. Oznacza to tyle, że jeżeli powstanie wskazany wyżej stan rzeczy, przyjmujący zamówienie może żądać umówionego wynagrodzenia, mimo że sam nie spełnił świadczenia, ale nie jest to wynagrodzenie pełne.

Pamiętaj o terminie przedawnienia

Roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem lat dwóch od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane – od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane.

***

Nasza Kancelaria świadczy pomoc prawną w zakresie umów prawa cywilnego, w tym sporządzania umów dzieło i dochodzenia roszczeń na drodze postępowania sądowego. Zapraszamy do kontaktu.